TARİHİ YERLER
Gazipaşa'nın bilinmeyen veya tahmin edilen
tarihi, tarihi perspektif içerisinde oldukça
derinlere uzanmaktadır. Ana hatlarıyla bu
tarihsel serüveni M.Ö.2000'lerde başlar.
Hititlerin bir kolu olan Luviler yine Hititlerin
Kizzuvatna (Çukurova bölgesi) ve Arzava (Antalya
yöresi) ülkeleri diye adlandırdıkları bölgede
yaşamışlardır. Gazipaşa'da bu bölge içinde
kalması nedeniyle ilçenin tarihi yolculuğa
Luvilerle - Hititlerle başlamış olması kuvvetle
muhtemeldir. Nitekim Karatepe (Sivaslı)
civarındaki harabaler içinde yer alan aslan
kalıntıları bu bilgiler doğrular niteliktedir.
Gazipaşa'nın tarihsel yolculuğu içindeki
önemli bir kilometre taşı da M.Ö. 628
yıllarıdır. Selinus adıyla tarihte iki kent
mevcuttur. Sicilya'da Yunanlı Mağara - Hyblaia
halkı tarafından bu tarihte bir site devleti
olarak kurulan Selinus, diğeri Anadolu'nun
güneyindeki Selinus. Kilikya Bölgesi'nde ve
Hacımusa (Kestros) Çayının iki yakasında
kurulmuş liman kentidir. Kalesi ise şimdiki kale
kalıntılarının bulunduğu yerde olup o zamanlar
ada konumunda idi. Buradan başta Mısır olmak
üzere, o günün ticaret merkezleri ile deniz
ticareti yapılmakta idi.
Yunan yönetiminden M.Ö. 197'de Antiokhos
dolayısıyla Roma egemenliğine geçen kente M.S.
1. yüzyılda Akdeniz kıyılarının doğu seferine
çıkan Roma Kralı Trojan hastalanarak Selinus
limanına gelmiş ve bir tüccarın evine konuk
olmuş, daha sonra iyileşemeyerek burada
ölmüştür. Yerine tahta geçecek olan Hadrianus,
Selinus' a gelerek cenazeyi Roma'ya götürmüş,
anısına bir mezar yaptırmıştır. Bu nedenle de
Selinus'un bir süre Traianapolis adıyla anıldığı
Hıristiyanlık döneminde ise Seleukeia - Silifke
Başpiskoposluğu'na bağlı Piskoposluk merkezi
olduğu bilinmektedir. M.Ö. I. yüzyılda başlayan
Roma İmparatorluğu dönemi, bu devletin Anadolu
sınırları içinde bulunan Gazipaşa'da VI. yüzyıla
kadar devam etmiştir.
M.S. VI. yy'den başlarak Güney Akdeniz
Bizans İmparatorluğu'nun egemenliğine girmiş,
12. yüzyılın ilk yarısında Kilikya Ermeni
Krallığı'na bağlanmış, dönemde Gazipaşa, Antalya
ve Alanya ile birlikte Pamfilya'nın Türkleşmesi
süreci içinde Selinus, Selçuklu Sultanı I.
Alaaddin Keykubat'ın 1221 yılında Alanya'yı,
1225'e kadar da buradan itibaren belki de
Toroslar'dan kaynaklanıp şehir merkezinden
geçerek denize karışan beş büyük çayın zaman
zaman sel baskınına neden olması dolayısıyla
Selinti olarak anılmaya başlanmıştır. Ancak
Selçukluların Alanya hariç fethi kısa sürmüş ve
1243'te 2. Gıyaseddin'in Kösedağ Savaşı'nda
İlhanlılar'a yenilmesinden yararlanan Ermeniler
burayı yeniden ele geçirmiş ve 1275'te
Karamanoğluların fethine kadar onların elinde
kalmıştır. 1270'lerdeki Moğollar'ın Anadolu
işgali sırasında Selinti, Anadolu Selçuklu
Devleti'nin Konya ve bağlı bölgeleri sınırları
içinde yer almaktaydı.
Anadolu beylikleri döneminde 1335
yılından itibaren Antalya ve civarı Teke
Beyliği'nde kalırken Alanya, Selinti ve doğusu
ile Kuzey yöreleri merkezi Konya olan
Karamanoğulları hakimiyetine girmiştir.
Osmanlı Döneminde Fatih Sultan Mehmet'in
Deniz Kuvvetleri Komutanı (Kaptan'ı Derya) Gedik
Ahmet Paşa, 1470 yılında Alanya'yı, 1472 yılında
ise Selinti, Anamur ve Silifke yöresini
Karamanoğlu Beyliği'nden alınarak Osmanlı
hakimiyetine dahil etmiştir. Ünlü gezgin Evliya
Çelebi meşhur Seyahatname'sinin 126. sayfasında
"XVIII. yy'da Selinti kazası, İçel (Mersin)
sınırları içerisinde Silifke Sancağı'na bağlı 26
köyü olan ve yıllık 80 akçe vergi veren bir
kazadır. Deniz kenarında bakımlı cami ve evler
ile yemyeşil dağlara sahiptir. Kıbrıs'a 70 mil
uzaklıkta iskelesi vardır." demektedir.
1. SELİNUS ANTİK KENTİ
Antik Selinus Kenti Gazipaşa İlçesi
sınırları içerisinde yat limanının ve Hacı Musa
Çayı’ nın güneybatısındaki denize dirsek gibi
uzanan bir tepenin üzerinde ve yamacında yer
alır. Kentin akrapolü tepeye kurulmuştur. Ayrıca
bu tepe üzerinde Orta Çağ Kalesi yer almaktadır.
Akrapol içerisinde kilise ve sarnıç günümüze
kadar gelmiş önemli yapılardır. Selinus
kentinini diğer yapıları sahilde ve yamaçta yer
almaktadır. Bu yapılar arasında hamamlar,
agoralar, Selçuklu Köşkü, su kemeri ve Nekrapol
alanı bulunmaktadır.
Selinus dağlık Klikya bölgesinin en
önemli bölgesidir. Roma İmparatorlarından Trijan’
ın bu kente ölmesinden dolayı kent bu adı
almıştır. Nekropoldeki anıtsal mezar önemlidir.
Alanya lisesindeki ostoteklerin çoğunluğu
Selinus Nekropolünden getirilmiş olup, bu da
Selinus’ ta bir atölyenin varlığını
düşündürmektedir.
2. ANTIOCHEIA AD GRAGUM (Güney Kalesi)
Gazipaşa İlçesine 18 km uzaklıktaki Güney
Köyündedir. Nohut yeri olarak bilinir. Kentin
bulunduğu bölge denize dik inen dağlık bir
araziden oluşmaktadır. Deniz seviyesinden
yüksekliği 300 metredir. Burada kalıntılar
nekrapol alanı, sütunlu cadde , kilise, hamam,
agora, anıtsal kapı ve orta çağ kale surlarıdır.
Antioche Ad Gragum 4. Commagene kralıdır.
Krallığın merkezi Adıyamandır. Kent daha sonra
Roma ve Bizans dönemlerinde iskan görmüştür.
3. LAMUS KENTİ –(ADANDA)
Antik Kent Gazipaşa İlçesi’nin 15 km
kuzeydoğusundadır. Bugünkü Adanda Köyünün 2 km
kuzeyinde yüksek ve sarp bir dağın zirvesinde
kurulmuştur. Kent surla çevrili olup doğuya
bakan kente giriş kapısının güneyinde büyük bir
kule yer almaktadır. Kentin diğer yapıları
agora, doğal kayaya oyulmuş çeşme ve iki adet
tapınak sayılabilir.
Bu kentin akropolinde blok taşların
oyulması ile yapılmış yekpare lahitler önemli
kalıntılar arsındadır. Kent olasılıkla geç Roma
döneminde Lamotis olarak adlandırılan bölgenin
başkenti durumunda idi. Dağlık Klikya bölgesinin
kültürünü ve sanatını en iyi şekilde
yansıtmaktadır. Kent en görkemli dönemini
Callianus zamanında geçirmiş olmalıdır.
4. NEPHELİS ( MUZKENT )
Kentin adına arkeoloji literatüründe
rastlanmamıştır. Ancak Nephelis olarak lokalize
edilebilir. Ulaşımı Gazipaşa Mersin karayolunun
15. km’ sinde güneye sapan 5 km ‘lik yolla
sağlanmaktadır. Kent üç bölümden oluşmaktadır.
A ) Ala Kilise olarak bilinen
düzlükte yer alan yapı kalıntısı.
B ) Akrapol ve yamaçları
C ) Kuzey kısmı
Birinci bölümdeki yapı dikdörtgen planlı
çok mekanlıdır.
İkinci bölümdeki akrapol kuzeyindeki
küçük tepenin üzerinde ve yamaçlarında yer alır.
Sur duvarları kısmen sağlamdır. Burada tapınak
niteliğini taşıyan bir yapı kalıntısı vardır.
Üçüncü bölüm ise tahrip olmuş tek bir yapının
bulunduğu yerdir. Kentin geniş bir akrapolü ve
taş yatağı vardır.
5. HASDERE KÖYÜ’NDEKİ TÜRBE VE MEZARLAR
Gazipaşa İlçesi’ nin 5-6 km uzaklıkladır.
Gazipaşa İlçesi’ nin ilk yerleşim yeri olduğu
söylenen bu köyde yöre mimarisini yansıtan sivil
mimarlık örnekleri bulunmaktadır. Burada bulunan
türbenin kime ayit olduğu bilinmemektedir. Tek
kare mekandan oluşmakta üzeri kubbe ile
örtülüdür. Kubbe geçişleri tromplarla
karşılanmıştır. Herhangi bir süslemesi yoktur.
Yakın zamanda köylüler tarafından onarılmıştır.
6. HALİL LİMANI
Alanya Gazipaşa sınırında bulunmaktadır.
İotape Antik Kenti’ nin Chasasıdır. Apsis kısmı
büyük oranda sağlam kalmış 31.30 metre
uzunluğunda bir bazelika harabesi vardır.
Apsisin iç kısmında mozaikten yazılmış yazı
izleri mevcuttur. Bazelikanın dışında mezar
yapıları deniz kenarındaki evler ise kuzeyde yer
almaktadır.
7. ALTIKAPI HAN
Gazipaşa İlçesi’ nin Yakacık I. Köyü
sınırları içerisinde yaklaşık dikdörtgen planlı
moloz taş ve harç kullanılarak yapılmış önde
revak kısmı yer almaktadır. Revak açıklıkları
kemerli kapılarla sağlanmış. Bunlardan üç
tanesi tam olarak kalmış diğerleri yıkılmış
durumdadır.
Bunun dışında yapı sağlam olup, revakın kuzey
yönünde birbirine paralel altı uzun mekan yer
almaktadır. Mekanlar birbirine kemerli kapılarla
bağlanmaktadır. Mekanlar içerisinde mazgal
delikleri aydınlatmayı sağlamaktadır. Yapı
yanındaki köşkle bağlantılı bir han olabilir.
8. BIÇKICI MANASTIRI
Gazipaşa İlçesi’ nin güneyindeki geniş
düzlükte denize doğru uzanan Selinus’ un 3 km
kuzeybatısında bulunan bu mevkide zor ulaşıla
bilinir yükseklikte erken Bizans döneminde
tarihlenen manastır yapıları denilebilecek
kalıntılar yer almaktadır. Tüm yapılar yerel
moloz taşlardan bol harçlı yapılmış olup, tüm
yapıların merkezinde sayılabilecek üç motifli
dairevi apsisli bir bazilika vardır. Sadece
kuzey duvar ayakta kalmıştır. Kilisede en az iki
belki üç yapı evresi görünmektedir. Daha sonra
sarnıca dönüştürülmüştür.
9. ORTA ÇAĞ KULESİ – BIÇKICI
Kayhalar Beldesinde yer alan Bıçkıcı
Manastırının batı tarafındaki sahil düzlüğünde
yer alan iki katlı moloz taş duvar örgülü
yapıdır. Kareye yakın planlıdır. İki katlıdır.
Beşik tonozla örtülüdür. Alt katta batı ve doğu
duvarları yıkılmıştır. Batı üst kat duvarında ve
güneyde birer pencere bulunmaktadır.
10. CESTRUS – MACAR ÖRENİ
Gazipaşa İlçesi’ nin 6 km güneydoğusunda
haritalarda Kilisetepe olarak gösterilen 350
metrelik yükselti üzerinde yer alır. Kalıntılar
yaklaşık 400 metrekarelik bir alana yayılmıştır.
Yazıtlara göre Cestrus Antik Kenti olarak
lokalize edilmiştir. Kenti çevreleyen sur
duvarları tepedeki plato boyunca uzanmakta ve
güney yönde hala görünmektedir. Surun
çevrelediği plato üzerinde geniş bir agora,
Vepasianus’ a ait olduğu sanılan bir tapınak,
bunu güneyinde Antonius tapınağı ve agoranın
doğusunda bir anıtsal mezar bulunmaktadır. Kent
yazıtlara göre MS 1 ve 2. yy’ a
tarihlenmektedir.